Η αφίσα που γνωστοποιούσε την επίσκεψή μας ήταν κολλημένη παντού. Κάποιος στον δήμο Κοζάνης κάνει συστηματική δουλειά. Μάλλον κάποιοι, γιατί οι καλές δουλειές είναι αποτέλεσμα συμμετοχικότητας, συνεργασίας, σχέσης και επαφής, αναγνώρισης και συναντίληψης, όπως αναφέρει η αντιδήμαρχος πολιτισμού και πρόεδρος του ΟΑΠΝ Φάνη Φτάκα.
Φιλοξενηθήκαμε στο ξενοδοχείο Ερμιόνιο, που στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο, από τα πιο όμορφα της πόλης, και ένα από τα λίγα παλιά κτίρια που έχουν απομείνει.
Θα θυμάστε βέβαια ότι η Ιζόλα έχει μείνει κι άλλη φορά στο Ερμιόνιο και μάλιστα σε σουίτα. Μην τα ξεχνάμε αυτά!
Η Κοζάνη έχει δοκιμαστεί από σεισμούς που της στοίχισαν κάποια παλιά κτίρια μακεδονικού ρυθμού. Καμιά φορά όμως ο νεοέλληνας είναι το ίδιο καταστροφικός με τον εγκέλαδο. Από τα παλιά μακεδονικά αρχοντικά που κοσμούνταν με ξυλόγλυπτα, βιτρό, τζάκια, μεντερλίκια, μεσάντρες, τοιχογραφίες και διάφορα αντικείμενα φερμένα από την Ευρώπη σώζονται σήμερα μόνον τρία. Ένα από αυτά είναι το αρχοντικό του Γρηγορίου Βούρκα, που έχει αναπαλαιωθεί και μας δίνει μια εικόνα της θαυμάσιας όψης που είχαν κάποια σπίτια που ομόρφαιναν την πόλη.
Η αντιδήμαρχος που ξέρει την αγάπη μου στα παλιά σπίτια με πήγε να δω το αναπαλαιωμένο αρχοντικό του Βούρκα που είναι έξοχο δείγμα μακεδονικού αρχοντικού σπιτιού. Ύστερα η μία φωτογράφισε την άλλη στο δρόμο απ' όπου πέρασε ο Παύλος Μελάς. Και οι δύο με χαμόγελο, κόκκινο μαλλί και ίδιο ντύσιμο. Στα παπούτσια και στην περιφέρεια εντοπίζω κάποιες διαφορές.
Στο Ερμιόνιο μας υποδέχτηκε μια διπλο-τριπλο-πεντανόστιμη πρασόπιτα που μας έστειλε για καλωσόρισμα η κυρία Βάγγη. Να 'ναι καλά!
Στην Κοζάνη, όπως σε όλη τη βόρεια Ελλάδα, φτιάχνουν πίτες για... πλάκα. Για κάθε περίσταση, με απίστευτη ευκολία και απίστευτη νοστιμιά. Περιττό να πω ότι το φύλλο είναι σπιτικό ανοιγμένο στο χέρι.
Κάθε επειδή τέχνη έχει τα μικρά μυστικά της: η πρασόπιτά μας ήταν χωρίς τυρί για να είναι ελαφριά και να μην έχει υπόξινη γεύση.
Ύστερα από τις ομιλίες στο Κοβεντάρειο και από τα... φώτα της δημοσιότητας αναζητήσαμε μια ήσυχη γωνιά. Ήμασταν καλεσμένες στο STRADA για φαγητό. Καλά, εκείνη η σαλάτα με το ξεραμένο σύκο και τους σπόρους του ροδιού θα μας μείνει αξέχαστη.
Η αίθουσα κομψή, σκέτο σαλόνι. Και μόλις σηκώσεις τα μάτια στην οροφή, βλέπεις να κρέμονται εκατοντάδες βιβλία και περιοδικά.
Μαθητές άλλων εποχών. Το 1929 δεν υπάρχει ούτε μία μαθήτρια. Μόνον αγόρια!
Οι φωτογραφίες είναι από το ημερολόγιο που έβγαλε το 1ο Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης «Γεώργιος Κονταρής».
Είναι ένα ιστορικό σχολείο που η απαρχή του βρίσκεται στα 1668, όταν ιδρύθηκε η Ελληνική Σχολή Κοζάνης με πρώτο δάσκαλο τον Γεώργιο Κονταρή. Το σημερινό κτίριο χρονολογείται από το 1937. Τον Νοέμβριο του 1999 πήρε την προσωνυμία «Γεώργιος Κονταρής» προς τιμήν του πρώτου δασκάλου.
Παρατήρησα ότι ο διευθυντής του σχολείου του Κρόκου έπινε κίτρινο νερό. Μου εξήγησε ότι ρίχνει αποβραδίς σ’ ένα μπουκάλι με νερό πέντ’ έξι στίγματα κρόκου. Το νερό κιτρινίζει, εμπλουτίζεται με τα ευεργετικά στοιχεία και γίνεται ένα φυσικό τονωτικό.
Για αποχαιρετιστήριο δώρο μας έδωσαν αποξηραμένο κρόκο που κάνει καλό στην υγεία και νοστιμίζει τα φαγητά, αφεψήματα με κρόκο και βολβούς κρόκου για να τους φυτέψουμε. Με λίγη καλή τύχη ίσως το χρυσάφι της μακεδονικής γης ευδοκιμήσει στο νότιο κλίμα.
Για να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα, αυτά είναι ντολμαδάκια. Τα γιαπράκια είναι με λαχανόφυλλο.
Η Ελένη όταν μαγειρεύει δεν αστειεύεται. Στο σπίτι της φάγαμε κάτι νοστιμιές που ακόμα τις νοσταλγούμε. Και είναι και ενεργό μέλος του ΔΣ του ΟΑΠΝ Κοζάνης και είναι και καλλιτέχνης και όλα τα προλαβαίνει!
Το βράδυ της δεύτερης μέρας δεν μπορούσαμε να πάρουμε τα πόδια μας από την κούραση. Μας έπεφταν πολλά ακόμα και τα λιγοστά βήματα ως την άλλη άκρη της πλατείας, όπου θα συναντούσαμε κάποιους φίλους. Δεν πειράζει όμως, γιατί ήρθαν οι φίλοι σ’ εμάς. Κι έφεραν και τους φίλους τους.
Καθίσαμε στο καφέ του Ερμιόνιον ενώνοντας ατελείωτα τραπέζια για να είμαστε όλοι μαζί.
Άμα ο άνθρωπος είναι καλλιτέχνης ζωγραφίζει με το κοπίδι. Άπαιχτη η Γλυκερία Παυλίδου!
Έχει δημιουργηθεί μια καλλιτεχνική "συμμορία" στην Κοζάνη. Κάνουν έργα, εκθέσεις, βιτρίνες... Και το σπουδαιότερο συναντιούνται, βρίσκονται μεταξύ τους και τα λένε και περνάνε καλά. Η Γλυκερία Παυλίδου, ο Κίκος Παπαδόπουλος, ο Γρηγόρης Φράγκος και άλλοι που ελπίζω να γνωρίσω σύντομα.
Τελείωσε! Το πήρα απόφαση ότι αποκλείεται να βρω στην Κοζάνη τσιμινιέρα σαν αυτή που σχεδίασε ο Σταμ. Σταμ., που και ο ίδιος την είδε πριν από το 1940 σε κάποια ήδη παλιά σπίτια. Τρέχα γύρευε δηλαδή.
Με την ευκαιρία όμως σας στέλνω να διαβάσετε το χρονογράφημα του Σταμ. Σταμ. "Οι Κοζανίτες και τα σκόρδα". Δίνει διάφορες πληροφορίες, όπως π.χ. ότι το αθάνατο Ελληνικό Δημόσιο κάποτε διόρισε τελώνη και λιμενάρχη στη Κοζάνη, και από πού προέρχεται η λέξη κιχί.
Οι Κοζανίτες και τα σκόρδα
Λίγα λόγια για τον Σταμ. Σταμ. μπορείτε να διαβάσετε στις σελίδες 3 και 4.
Ίσως η καινούργια Κοζάνη λυπάται για την παλιά πόλη και τον πολιτισμό που έφυγε μαζί της. Για τα πανέμορφα αρχοντικά, για τα λαμπρά σχολειά. Εγώ πάλι που αναζητάω τι παλιό έχει σωθεί στα μέρη που επισκέπτομαι ούτε αυτή τη φορά ικανοποίησα την επιθυμία μου να τριγυρίσω την πόλη, να επισκεφθώ τα μουσεία και την ιστορική Κοβεντάρειο Βιβλιοθήκη. Ο χρόνος που είχα στη διάθεσή μου ήταν όλος αφιερωμένος στα παιδιά. Βρήκα όμως ανθρώπους και φορείς που υπηρετούν τη μνήμη, συνταιριάζουν το παρελθόν με το παρόν και εργάζονται για τον πολιτισμό και τη διαπολιτισμικότητα. Οι πληροφορίες τους για τα ποικίλα δρώμενα της λαϊκής παράδοσης, ντόπια και φερμένα από μακρινές πατρίδες ή από τα αρχαία χρόνια διεύρυναν τις αναζητήσεις μου. Η συνεργασία και η φιλία μας θα τις διευκολύνει.
Μπορεί την Αποκριά να επιστρέψω στην Κοζάνη για να δω το έθιμο των φανών. Μπορεί πάλι να περιμένω την άνοιξη με τα χελιδονίσματα, τις Λαζαρίνες και τις γιορτές του Μάη για να τα γνωρίσω, να τα απολαύσω και να τα ζωγραφίσω με τα παιδιά των σχολείων.
Μέχρι τότε θα πίνω νερό και τσάι με κρόκο και θα μελετάω τα βιβλία για τα έθιμα της Κοζάνης και τις παραδοσιακές γαστριμαργικές απολαύσεις που μου πρόσφερε η Φάνη Φτάκα σαν αποχαιρετιστήριο δώρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου