Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Ζήτησα την άποψη του ChatGTP για την ομιλία μου

Είχα μια πειραχτική διάθεση, αλλά και περιέργεια, να μάθω πώς θα απαντούσε η Τεχνητή Νοημοσύνη στην ερώτηση αν η ομιλία μου είναι γραμμένη από άνθρωπο ή από μηχανή. Αμ' έπος, αμ' έργον! Βουρ, με άλλα λόγια!

Το έργο είναι του Ηλία Ταμπακέα. Είναι φτιαγμένο με Τεχνητή Νοημοσύνη και περιλαμβάνεται
στο βίντεο που έφτιαξε για την εκδήλωση χρησιμοποιώντας εξ ολοκλήρου Τεχνητή Νοημοσύνη.

Την ομιλία μου μπορείτε να τη διαβάσετε ΕΔΩ.

Πιο κάτω βάζω μερικά ενδιαφέροντα screenshot από τη συνομιλία.

Μου εξηγεί το γιατί και κατόπιν βγάζει το πρώτο του συμπέρασμα.

Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Η ομιλία μου

 

Άννα Βασιλειάδη και Τέτη Σώλου

Παίρνω τη σκυτάλη για να καταθέσω κι εγώ κάποιους προβληματισμούς, σκέψεις και πρώιμα συμπεράσματα γύρω από το πώς μπορεί να συνυπάρξει δημιουργικά ο καλλιτέχνης με την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη αρχίσει να φέρνει ανακατωσούρα ή επανάσταση στον χώρο της εικονογράφησης.

Μιλάμε για δημιουργία εικόνων όχι με το χέρι, αλλά με λέξεις. Πληκτρολογείς μια περιγραφή και παίρνεις μια εικόνα που έχει φτιαχτεί από έναν αλγόριθμο.

Οι μηχανές της Τεχνητής Νοημοσύνης, έχουν εκπαιδευτεί, και συνεχίζουν να εκπαιδεύονται, από μεγάλες βάσεις δεδομένων εικόνων. Άλλες εικόνες προστατεύονται από τα πνευματικά δικαιώματα, άλλες έχουν αφεθεί ελεύθερες από τον ίδιο τον δημιουργό τους, ενώ σε άλλες έχει λήξει η περίοδος προστασίας τους, τα εβδομήντα χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού τους, και είναι πλέον κτήμα της ανθρωπότητας.

Τα όρια είναι ασαφή. Όπως και το ίδιο το θέμα που προσπαθούμε να καταλάβουμε. Έχει προκληθεί αναστάτωση, ανασφάλεια στην αγορά, προκύπτουν ηθικά διλήμματα και νομικά προβλήματα...

Βρισκόμαστε σ' ένα εντελώς καινούργιο τοπίο.

Χαγιάο Μιγιαζάκι

Πρόσφατα έγινε χαμός στα σόσιαλ, με αφορμή κάποιες εικόνες φτιαγμένες με Τεχνητή Νοημοσύνη στο στυλ του στούντιο Τζιμπλί, της σχολής του Χαγιάο Μιγιαζάκι. Του Χαγιάο Μιγιαζάκι που είχε πει:

«Η τέχνη δεν είναι κάτι που φτιάχνεται χωρίς πόνο. Η ανθρώπινη ψυχή δεν προγραμματίζεται». 

Πολλοί τοποθετήθηκαν εναντίον αυτών των εικόνων Τεχνητής Νοημοσύνης και της διαδικασίας παραγωγής τους.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μιμείται ένα στιλ.

Αλλά το μιμείται χωρίς το βίωμα.

Χωρίς την ευαισθησία.

Χωρίς τον κόπο και τον πόνο του καλλιτέχνη.

Όλα αυτά ακούγονται τρομακτικά, αλλά τα έχουμε ζήσει και στο παρελθόν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η τεχνολογία αναστατώνει το βιβλίο, τη γραφιστική, την εικονογράφηση.

Η εισβολή των υπολογιστών

Το ίδιο είχε συμβεί και στο τέλος της δεκαετίας του ’80 με αρχές ’90, με την εισβολή των υπολογιστών. Θυμάμαι μια συνέντευξη που είχα πάρει τότε από τον ζωγράφο Κώστα Τσόκλη. Μου είχε πει κάτι που μου ξεκαθάρισε μονομιάς το τοπίο:

«Ο υπολογιστής είναι ένα εργαλείο. Τώρα, ποιο εργαλείο είναι το κατάλληλο, το αποφασίζει ο καλλιτέχνης».

Ευγνωμονώ τον άνθρωπο που του ήρθε η φαεινή ιδέα να στείλει, αντί για δημοσιογράφο, εμένα, μια νέα εικονογράφο, να πάρει συνέντευξη από τον Κώστα Τσόκλη, που βρισκόταν για γυρίσματα σε κάποιο στούντιο στην Παιανία. Στάθηκα πολύ τυχερή!

Οι υπολογιστές έφεραν επανάσταση στον χώρο του βιβλίου. Άλλαξαν τη διαδικασία παραγωγής.

Τη γραφιστική τη χτύπησαν κατάστηθα. Πάνε οι ραπιντογράφοι, τα κασεδόχαρτα, το κασέ με το χέρι, τα σελοτέιπ, τα ρυζόχαρτα... Πάει κι εκείνο το σκαληνό τρίγωνο με τα μιλιμετρέ χαράγματα, που έκανε το κασέ παιχνιδάκι!

Οι γραφίστες γνώρισαν στο πετσί τους τη μετάβαση. Όσοι μπόρεσαν να προσαρμοστούν, όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα να πετάξουν τα πανάκριβα ρεπρομάστερ, να αγοράσουν το καινούργιο εργαλείο, τον υπολογιστή, που τότε ήταν επίσης πανάκριβος, να προμηθευτούν προγράμματα και να εκπαιδευτούν, συνέχισαν. Οι υπόλοιποι δυσκολεύτηκαν ή χάθηκαν.

Έζησα εκείνη την ταραγμένη εποχή από πολύ κοντά. Συστεγαζόμουν με γραφίστες. Πήγαινα στα ατελιέ που στήνονταν τα βιβλία που εικονογραφούσα, γιατί με ενδιέφερε η αρχιτεκτονική του βιβλίου, και γνώριζα τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν.

Προσωπικά, καλοδέχτηκα τον υπολογιστή και τον εξερεύνησα. Με περιέργεια και πειραματισμούς. Εξερεύνησα τις δυνατότητες που μου πρόσφερε. Αγκάλιασα αυτό το νέο εργαλείο, όταν είδα ότι μπορώ να κάνω πράγματα που αλλιώς δεν θα μπορούσα. Με τον υπολογιστή, για παράδειγμα, είχα τη δυνατότητα να λειτουργήσω ένα πλούσιο αρχείο από σιντί φωτογραφιών copyright free, πράγμα προχώρησε πολύ τη δουλειά μου πάνω στα παιχνίδια γνώσεων και στις σπαζοκεφαλιές για παιδιά. Αργότερα το χρησιμοποίησα στην αρχιτεκτονική του βιβλίου και λίγο πιο μετά στην εικονογράφηση.

Η παροιμία λέει ότι τα εργαλεία κάνουν το μάστορα. Αλλά η μαστοριά του μάστορα είναι αυτή που θα κάνει το εργαλείο να μιλήσει.

Συζήτηση με την Τεχνητή Νοημοσύνη
Πριν από λίγο καιρό είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με την Τεχνητή Νοημοσύνη και συγκεκριμένα με το ChatGPT. Μιλήσαμε για τη δημιουργική συνύπαρξη ανθρώπου και μηχανής.

Του έθεσα ερωτήματα:
Είσαι καλλιτέχνης;
Έχεις συναισθήματα;
Μπορείς να οραματιστείς;
Ή είσαι απλώς ένα πανίσχυρο εργαλείο που υπακούει σε εντολές;

Οι απαντήσεις που πήρα και με προβλημάτισαν και με διαφώτισαν ταυτόχρονα.
Δεν είμαι πρόσωπο.
Δεν πονάω. Δεν νιώθω.
Δεν θυμάμαι. Δεν επιθυμώ.
Δεν έχω εαυτό.
Εσύ φέρνεις τον άνθρωπο,
εγώ φέρνω το εργαλείο.

Αυτή η τελευταία φράση με αιχμαλώτισε.
Εσύ φέρνεις τον άνθρωπο,
εγώ φέρνω το εργαλείο.


Υπάρχει κίνδυνος από την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Ναι και είναι διττός. Να δαιμονοποιήσουμε το εργαλείο. Ή να το ερωτευτούμε και να εξαρτηθούμε από αυτό.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πανίσχυρο εργαλείο, αλλά εργαλείο.
Δεν είναι δημιουργός.
Δεν αισθάνεται
Δεν οραματίζεται.
Εμείς την καθοδηγούμε κι εδώ ακριβώς μπαίνει η η παιδεία του καλλιτέχνη.
Ας διαχωρίσουμε την παιδεία από την εκπαίδευση.
Δεν αρκεί να ξέρεις το εργαλείο. Πρέπει να ξέρεις ποιος είσαι και σε ποια ιστορική στιγμή πατάς, καθώς το κρατάς.


Συμπέρασμα
H παιδεία μας, λοιπόν, οι αξίες μας, το ήθος μας, το δικό μας βλέμμα είναι αυτά που θα καθορίσουν τι θα κάνουμε με τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη.

Πάντων μέτρον άνθρωπος.

Και για να παραφράσω ελαφρά τη φράση που με αιχμαλώτισε στη συζήτηση με το ChatGPT

Εγώ είμαι αυτή που φέρνω τον άνθρωπο,
εσύ είσαι αυτ@ που φέρνει το εργαλείο.

Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Η εκδήλωση

Η εκδήλωση που διοργάνωσε η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά πραγματοποιήθηκε χτες το απόγευμα στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων και είχε μεγάλη επιτυχία.

Τυχαίο; Κάθε άλλο.

Τέσσερις ομιλήτριες, από διαφορετικούς χώρους, παρουσίασαν πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις πάνω στο θέμα που απασχολεί όλο και περισσότερο (και όλο και περισσότερους) τον τελευταίο καιρό.

• Κατερίνα Πάστρα, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Τεχνητής Νοημοσύνης

• Ηλιάνα Κωστή, δικηγόρος

• Έφη Σαμαρτζοπάνου, συγγραφέας, μηχανικός λογισμικού στις Ένοπλες Δυνάμεις

• Τέτη Σώλου, σκιτσογράφος, συγγραφέας

Από αριστερά: Άννα Βασιλειάδη, Κατερίνα Πάστρα, Ηλιάνα Κωστή, 
Έφη Σαμαρτζοπάνου και Τέτη Σώλου (μουά) 

• Ο Ηλίας Ταμπακέας, μέγας φαν της ΓΛΣ όπως αποδεικνύεται τους τελευταίους μήνες, έκανε την παρουσία του ξεχωριστή. 

Δεν μίλησε. Έδειξε.

Ένα βίντεο που έφτιαξε ειδικά για την εκδήλωση. «Μια πρόχειρη, σύντομη, ανεύθυνη, προσωπική, λίγο άσχετη, μη σοβαρή παρουσίαση της Τεχνητής Νοημοσύνης».

Με όλα τα έργα του βίντεο να είναι φτιαγμένα από τον ίδιο με Τεχνητή Νοημοσύνη. 

Ηλίας Ταμπακέας

• Συντονίστρια ήταν η Άννα Βασιλειάδη, πρόεδρος της ΓΛΣ, συγγραφέας και με μεγάλη θητεία στις κριτικές επιτροπές των λογοτεχνικών διαγωνισμών που οργανώνει η Συντροφιά. Εκείνη είναι που συνέλαβε το θέμα, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με το ερώτημα: «Τα κείμενα που λαμβάνουμε στους διαγωνισμούς είναι όλα ανθρώπινα;»

Οι ερωτήσεις του κοινού έδειξαν ότι ο διάλογος γύρω από το θέμα είναι ανεξάντλητος. Αν δεν υπήρχε η πίεση του χρόνου θα συνεχίζαμε για πολλή ώρα ακόμα. Κανείς μας δεν είχε διάθεση να φύγει. Χρειάστηκε να μας υπενθυμίσουν ευγενικά ότι το Πνευματικό Κέντρο, το βράδυ, κλείνει.

Μια σέλφι στην έξοδο του Πνευματικού Κέντρου.
Από αριστερά: Έφη Σαμαρτζοπάνου, Πόπη Σπιτά, στο βάθος ο Ηλίας Ταμπακέας,
μουά, Άννα Βασιλειάδη και Μαίρη Γιαννάκη.

Το θέμα όμως δεν κλείνει. Ούτε σταματάει εδώ. Η ΓΛΣ σχεδιάζει και άλλες εκδηλώσεις. Ας πούμε ότι στη χτεσινή εκδήλωση φυτεύτηκε ο σπόρος...

Η βραδιά ήταν σχεδόν καλοκαιρινή και την τελειώσαμε πολύ όμορφα. Με σαμπάνια, χαβιάρι και σπαράγγια σε κάποια κοσμική ταράτσα της Αθήνας.

Το πιστέψατε; 

Σαμπάνια, χαβιάρι και σπαράγγια

Αρχίζουν τα update!

 Πέρασαν ένα, δυο ή μήπως τρία, τέσσερα χρόνια, που έχω να ενημερώσω το μπλογκ «Η τέχνη των απλών αισθημάτων». Στο μεταξύ έγιναν ένα σωρό πράγματα. Φτιάχτηκαν αμέτρητες εικόνες, ασπρόμαυρες, με ράστερ ή με χρώμα, έγιναν βιβλία, αναγεννήθηκαν σειρές βιβλίων, έγιναν θεατρικά (έπαιξα κι εγώ), έγιναν συνεντεύξεις, παρουσιάσεις, ομιλίες και άλλα πολλά. Θα τα προσθέσω σιγά σιγά.

Αυτό το μπλογκ, «Η τέχνη των απλών αισθημάτων», είναι κάτι σαν ημερολόγιο εργασιών. Πολλές φορές έχω ανατρέξει εδώ για να βρω στοιχεία για κάποια ομιλία ή συνέντευξη. 

Τώρα χρειάζεται τη φροντίδα μου και σύντομα θα είναι πλήρες.

Αρχίζω!

Τέτη Σώλου
19 Μαρτίου 2025

   ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ   

• «Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Ζήτησα την άποψη του ChatGTP για την ομιλία μου, 2005
• «Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Η ομιλία μου, 2005
• «Λογοτεχνία, Εικονογράφηση και Τεχνητή Νοημοσύνη – Η εκδήλωση, 2005

• «Με ασφάλεια στον προορισμό, με φαντασία στην Tέχνη» – Η τελετή βράβευσης, 2025

• Λευκάδιος Χερν με άρωμα καφέ και Θεσσαλονίκης, 2025

• «Από την ιδέα στο χαρτί και από το χαρτί στο βιβλίο» - βιωματικό εργαστήρι για το Εικονοβιβλίο, 2025
• Ένα όμορφο απόγευμα στο Ράδιο-Λοκομοτίβα, 2025

• Σε δημοτικό σχολείο της Κοκκινάς, 2025

• Βγάλε τον σκύλο απ' την πρίζα, 2025
• Ο Μάνος τα λέει... όλα!, 2024
• Η συμμετοχή μου στην έκθεση «Κοπελούδες», 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Η επιλογή του χώρου της έκθεσης, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Το σήμα της έκθεσης, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Ο επίτιμος εκθέτης, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Η τσαγιέρα πρωταγωνίστρια, 2015, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Πρόσκληση, αφίσα και ο κατάλογος, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Το τρέιλερ, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Η συμμετοχή μου στην έκθεση, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Τζόις Φάρμερ, 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Δίδυμη παρουσίαση 2024
• «Γυναίκα και Φως» – Ευχαριστήριο στη ΓΛΣ

• Κλικ με τακτ #Καλοκαίρι, 2024

• Ημερολόγιο για βιβλιόφιλους, βιβλιοφάγους, μικρούς και μεγάλους, 2024
• Η Μίκα, ο φαν και η κοσμοθεωρία μου, 2024
• «Βούρλα» το βιβλίο έγινε θεατρικό και ανέβηκε στο «Αγγέλων Βήμα», 2023
• Συνέντευξη στον Γιώργο Κορδομενίδη για τον Λευκάδιο Χερν, 2023

• Οδηγός για νέους εκπαιδευτικούς, 2023

• Ουράνιο τόξο-Rainbow connection από τη σειρά «Εικόνες με φωνή», 2021

• «Εικόνες με φωνή» – 5 silent books από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και την ΙΒΒΥ, 2021

«Με ασφάλεια στον προορισμό, με φαντασία στην Tέχνη» – Η τελετή βράβευσης

Ήρθε η επίσημη πρόσκληση. Ήρθε και η μέρα που περίμενα με χαρά. Η απονομή των βραβείων.

Η τελετή προγραμματίστηκε για τις 4 Απριλίου το απόγευμα, στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, που παλιά το έλεγαν Υπουργείο Συγκοινωνιών, αλλά έκτοτε κάθε τόσο αλλάζει όνομα. Πήγα με τον Ηλία Ταμπακέα, επίσης μέλος της κριτικής επιτροπής. Μας υποδέχτηκε η Χάρη Χάσουλα, με την οποία συνεργαστήκαμε τόσο ευχάριστα και αρμονικά όλο αυτό το διάστημα, πάντα ευγενική και χαμογελαστή.

— Όλο μουντά φοράς! Ενώ εγώ, με τις χαρούμενες πουκαμίσες μου..., σχολίασε ο Ηλίας.
— Καλά, εσύ είσαι κουκλί ζωγραφιστό! 
Εν τω μεταξύ εγώ είμαι αυτή με το μουντό λουλουδάτο παντελόνι. 
Το χέρι είναι πίσω στην πλάτη, για να κρύψω το τσιγάρο από τον φωτογράφο.

Μας είχαν κρατήσει θέσεις στην πρώτη σειρά, των επισήμων. Από τον αναπληρωτή υπουργό Μεταφορών Κωνσταντίνο Κυρανάκη, τον πρώην υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών Βασίλη Οικονόμου και τον βουλευτή Θάνο Πλεύρη μας χωρίζει ένα προπέτασμα σάκων και μπουφάν που τοποθετήθηκαν τυχαία (;) στη διπλανή μου θέση. Μείζων ο θαυμασμός εξ αποστάσεως!

Πρωταγωνιστές της ημέρας ήταν τα παιδιά που διακρίθηκαν στον Καλλιτεχνικό Διαγωνισμό Κόμικ με θέμα «Με ασφάλεια στον προορισμό, με φαντασία στην Τέχνη».

Ο σούπερ νικητής, που συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη βαθμολογία και κέρδισε το πρώτο βραβείο,
είναι ο Χρίστος Δεπούντης από το Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Γέρακα.
Θερμά συγχαρητήρια!

Θερμά συγχαρητήρια σε όλα τα παιδιά που πήραν μέρος στον διαγωνισμό!

Το να απονέμεις βραβείο είναι τιμητικό και συγκινητικό, πόσο μάλλον όταν το απονέμεις σε νέους ανθρώπους που εργάστηκαν ακούραστα για να βγάλουν το καλύτερο αποτέλεσμα, εναποθέτοντας ελπίδες και προσδοκίες. 

Είναι να μη δω μικρόφωνο!

Είχα την τιμή, τη χαρά και τη συγκίνηση να απονείμω βραβείο. Οι προηγούμενοι ομιλητές κάλυψαν τα θέματα της διοργάνωσης και της οδικής ασφάλειας. Εγώ θέλησα να πω λίγα λόγια στους νεαρούς δημιουργούς. Το έκανα χρησιμοποιώντας τα λόγια ενός μεγάλου και αξέχαστου ηθοποιού και δασκάλου, του Θάνου Κωτσόπουλου, ο οποίος απευθυνόμενος κάποτε προς τους νέους ηθοποιούς, τους είπε: 

Η επιτυχία είναι ο κίνδυνος των κινδύνων στη νεότητα. Πρέπει, όταν αυτή έρθει, να στυλωθεί κανείς και να την πολεμήσει με σκληρή αυτοκριτική και με θηριώδη εργατικότητα, αλλιώς θα γίνει σκλάβος σ' όλη του τη ζωή στην αυταρέσκεια και σ' εκείνους που τους αρέσει σήμερα και δεν τους αρέσει αύριο. Σ' αυτούς που τον διορίζουν και τον παύουν κατά τα κέφια τους και που υποχρεώνεται να τους κολακεύει ες αεί.

Ο ηθοποιός δεν έχει ανάγκη από τεχνάσματα και προστασίες, όταν αξίζει. Πρέπει όμως να έχει μία σχεδόν μεταφυσική πίστη στη δουλειά του, μίαν απόλυτα δική του μυστική ανάγκη να ’ναι αυτό που πρέπει να ’ναι, δηλαδή αληθινός καλλιτέχνης, ανεξάρτητα αν του το αναγνωρίζουν ή όχι. Διαφορετικά θα βουλιάξει μες στις ευκαιρίες του επαγγέλματος και θα χαθεί.

Όπου η λέξη ηθοποιός μπαίνει η λέξη εικονογράφος, σκιτσογράφος, κομιξάς...

Η συμβουλή, που ο Ηλίας Ταμπακέας δίνει στους μαθητές του, λέει περίπου τα ίδια, αλλά με διαφορετικά λόγια, πιο απλά: 

Τρία πράγματα χρειάζεται κανείς για να τα καταφέρει στον χώρο του σκίτσου. Πρώτον: δουλειά. Δεύτερον: δουλειά. Τρίτον: δουλειά.

Μετά το τέλος της τελετής, κατευθυνθήκαμε στον πρώτο όροφο όπου είχε στηθεί η έκθεση των έργων. Απόλαυσα από κοντά τα πρωτότυπα έργα, που μέχρι τότε είχα δει σε αρχεία υψηλής ανάλυσης. 

Λευκάδιος Χερν με άρωμα καφέ και Θεσσαλονίκης

Δέχτηκα μία πρόσκληση από τη Λέσχη Ανάγνωσης Ιαπωνικής Λογοτεχνίας Θεσσαλονίκης, που οργανώνει η Σύνη Βυζοβίτου. Οι συναντήσεις της Λέσχης γίνονται στο καφέ της Ανθής Χρυσοπούλου «Κουμπί Arts and Crafts», πάνω από την Αρχαία Αγορά. Θέμα ο Λευκάδιος Χερν.

Σύνη Βυζοβίτου

Θεσσαλονίκη και Λευκάδιος είναι ο τέλειος συνδυασμός για μένα, αφού αγαπώ εξίσου και την πόλη και τον συγγραφέα. Άσε που η περιοχή πάνω από την Αρχαία Αγορά είναι παλιά μου λημέρια. Επειδή ένα ταξίδι είναι δύσκολο αυτή την περίοδο, προτιμήσαμε να κάνουμε τη συνάντησή μας διαδικτυακά, την Πέμπτη στις 3 Απριλίου το βραδάκι.

Όσα και να πει κανείς για τον Λευκάδιο Χερν είναι λίγα. Η ζωή του και το έργο του είναι τεράστια θέματα, εξάπτουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και του ερευνητή, που πάντα κάτι καινούργιο ανακαλύπτουν. Ο Λευκάδιος ήταν οικουμενικός άνθρωπος και παραμένει γέφυρα ανθρώπων και πολιτισμών. 

Τέτη Σώλου – Πορτρέτο του Λευκάδιου Χερν, 2015

Οι ιστορίες του για τα φαντάσματα δεν είναι ιστορίες που εξαντλούνται στον τρόμο που προκαλεί το υπερφυσικό. Το λογοτεχνικό του χάρισμα και η ευαισθησία του έδωσαν μια απροσδόκητη διάσταση. Τα πνεύματα, τα φαντάσματα, τα ξωτικά και τα απόκοσμα πλάσματα είναι πονεμένες οντότητες που προξενούν θλίψη και προβληματισμό πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Μία κυρία από το ακροατήριο ανέφερε τον Πόε. Ο συνειρμός της την οδήγησε σωστά.

Ο Λευκάδιος αγαπούσε τον Έντγκαρ Άλαν Πόε και μάλιστα στο Σινσινάτι του είχαν δώσει το παρανόμι Κοράκι (Raven) εξ αιτίας των μαύρων μαλλιών του και της αγάπης του για αυτόν.

Ανάμεσα στα βιβλία που μελετούν στη Λέσχη είναι και το «Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ars Nocturna. Μιλάω γι' αυτό το βιβλίο επειδή το γνωρίζω καλά, καθώς έχω γράψει το επίμετρο και την εργοβιογραφία του Λευκάδιου. Κατά τη γνώμη μου είναι το βιβλίο που έκανε γνωστό τον συγγραφέα στο νεανικό αναγνωστικό κοινό.

Νταρουμά – Οχτώ φορές πέφτει εννέα σηκώνεται

Η κόκκινη κούκλα ανάμεσα στα βιβλία της Λέσχης είναι ο Νταρουμά, που εκτός από σεβαστός πατριάρχης του βουδισμού, είναι και χιονάνθρωπος, είναι και παιχνίδι. Η κούκλα είναι στρογγυλή και φτιαγμένη με τέτοιον τρόπο που, αν πέσει, επανέρχεται αμέσως σε όρθια θέση. Έχει ταυτιστεί με την αντοχή στις δυσκολίες της ζωής και θεωρείται ότι φέρνει καλοτυχία.

Και αλήθεια, πόσο τα χρειαζόμαστε στους δύσκολους καιρούς που περνάμε!

Από την ιδέα στο χαρτί και από το χαρτί στο βιβλίο-βιωματικό εργαστήρι για το Εικονοβιβλίο

Η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και το Ζάννειο Πρότυπο Γενικό Λύκειο Πειραιά οργάνωσαν τη δράση «Από την ιδέα στο χαρτί και από το χαρτί στο βιβλίο». Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Μαρτίου.

Η μέρα ήταν ανοιξιάτικη και χαρούμενη, κι εγώ έφτασα νωρίς νωρίς
και κεφάτη για να παρακολουθήσω την εισήγηση.

Μετά τους χαιρετισμούς και την κεντρική εισήγηση για την Παιδική Λογοτεχνία, που έγινε στην αίθουσα εκδηλώσεων, χωριστήκαμε στις σχολικές τάξεις για να γίνουν τα εργαστήρια. Βρισκόμασταν σε σχολείο, μύριζε σχολείο και ο νους μας γύρισε πίσω στα χρόνια του σχολείου. Κάποιοι κάθισαν στα θρανία σαν μαθητές και κάποιοι στάθηκαν μπροστά στον πίνακα. Με τη διαφορά ότι ήμασταν... εθελοντές και είχαμε πολλά πράγματα να πούμε και να μοιραστούμε.

Από την ιδέα στο χαρτί...

Ανέλαβα το βιωματικό εργαστήρι δημιουργίας Εικονοβιβλίου (Silent Book). Ένα είδος εικονογραφημένου βιβλίου χωρίς καθόλου λόγια, που τελευταία έχει τραβήξει πολύ το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού, των εκδοτών και των δημιουργών. 

Η εικόνα σηκώνει το βάρος της αφήγησης και έχει χρέος να αποδώσει την ιστορία, τον χρόνο, τα συναισθήματα... Sky is the limit.

Μπροστά στο εξώφυλλο του εικονοβιβλίου «Ουράνιο τόξο – Rainbow connection»
που έφτιαξα για τη δράση της IBBY «Εικόνες με φωνή»

Κατά τη γνώμη μου, τα εικονοβιβλία έχουν συγγενική σχέση με τα κόμικς χωρίς λόγια, που πάνε πίσω στον βουβό κινηματογράφο, που πάει πίσω στον Χόγκαρθ, που πάει πίσω στις σπηλαιογραφίες, χωρίς ν' αφήνουμε απέξω τις αγιογραφίες ούτε τον Γουτεμβέργιο. 

Τεράστιο το πεδίο έρευνας!

Το γεγονός ότι το εικονοβιβλίο δεν έχει καθόλου λόγια, δεν σημαίνει ότι δεν έχει σενάριο – συγκεκριμένο, λεπτομερές, ακόμα και αυστηρό.  Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη.

Και για να το φέρω λίγο στα δεδομένα της εποχής, το σενάριο θυμίζει τα λεπτομερή κείμενα έκτασης δύο σελίδων Α4 που δίνουν κάποιοι λεπτολόγοι στην Τεχνητή Νοημοσύνη για να παράξει μια εικόνα της αρεσκείας τους.

... και από το χαρτί στο βιβλίο

Στην ορισμένη ώρα πραγματοποιήθηκε στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Η εκδοτική διαδικασία από την υποβολή μέχρι την έκδοση», στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι εκδοτικών οίκων και η πρόεδρος της ΓΛΣ.

Από αριστερά: Δομινίκη Σάνδη από τις εκδόσεις Ψυχογιός,
Θεόδωρος Τσώλης από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, Αριάδνη Μοσχονά από τις εκδόσεις Κέδρος
και Άννα Βασιλειάδη, πρόεδρος της ΓΛΣ.

Ευχαριστώ τους διοργανωτές για την πρόσκλησή τους να συμμετέχω σε αυτή τη δράση. Η αλληλεπίδραση ανθρώπων με γνώσεις και προβληματισμούς, μόνο θετικά έχει να προσφέρει στην αέναη διαδικασία της γνώσης. Ιδιαίτερα στη μετακόβιντ εποχή και στο κατώφλι της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Ευχαριστώ και για το πτυχίο!
😊

Ένα όμορφο απόγευμα στο Ράδιο-Λοκομοτίβα

 

Σήμερα το απόγευμα συνέντευξη εφ' όλης της ύλης στο ράδιο Λοκομοίβα και στην εκπομπή V.I.T.R.I.O.L.I με οικοδεσπότη τον αγαπημένο μου Κώστα Κώτσια των εκδόσεων Ars Libri και Ars Nocturna.

Μόνο βιτριόλι δεν είμαστε! Χαμογελαστές φατσούλες!

Είπαμε πολλά, θυμηθήκαμε αρκετά, ακούσαμε μουσικές, μιλήσαμε για βιβλία, εκδόσεις, εικονογραφήσεις, κόμικς και μεταφράσεις, για τις συνεργασίες μας, δεσμευτήκαμε ότι θα κάνουμε ιδιαίτερη εκπομπή για τον Λευκάδιο Χερν, βγήκαμε σέλφι και περάσαμε όμορφα.
Με την ευκαιρία να αναφέρω ότι η γνωριμία μας οφείλεται στον Λευκάδιο Χερν – σ' αυτή τη γέφυρα ανθρώπων και πολιτισμών! Το βιβλίο με τις ιστορίες του Χερν που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ars Nocturna, γνώρισε τον μεγάλο συγγραφέα σε νεότερες ηλικίες. Εγώ είχα την ευχαρίστηση να γράψω το επίμετρο και την εργοβιογραφία του. Αργότερα η Ars Libri εξέδωσε το βιβλίο μου «Κάτι να μείνει από μένα – Πόρνες στα Βούρλα».

Κάπου στα μισά της εκπομπής έκανε guest εμφάνιση ο Γιάννος Κανελλόπουλος, πρόεδρος των Proud Seniors Greece. Προεδράρα μου!

Λίγο σκοτεινή η φωτογραφία, αλλά χαμογελάμε φωτεινά!

Το κερασάκι στην τούρτα ήταν ένα γλυκό μήνυμα που ήρθε από το Βερολίνο, λίγο πριν το τέλος της εκπομπής.

Νάστα, ευχαριστώ!

 

Σε δημοτικό σχολείο της Κοκκινιάς

Με προσκάλεσαν να επισκεφθώ το 41ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά, στην Κοκκινιά, για να κάνω εργαστήριο με τα παιδιά. Μίλησα τηλεφωνικά με έναν δάσκαλο του σχολείου, τον κ. Τρόμπατζη.
Εκείνο το απόγευμα, περίμενα τηλεφώνημα από κάποιον κύριο, σχετικά με την έκθεση «Γυναίκα και Φως», τον οποίο δεν γνώριζα, αλλά που τα όνομά του έμοιαζε με του κ. Τρόμπατζη, τον οποίο επίσης δεν γνώριζα. Αποτέλεσμα; Για ένα δυο λεπτά μιλούσαμε για διαφορετικό θέμα ο καθένας και απορούσαμε που δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε. 

Η παρεξήγηση λύθηκε με αμοιβαία γέλια και βέβαια δέχτηκα ευχαρίστως την πρόταση. Είχα πολύ καιρό να επισκεφθώ σχολείο. Ο κορονοϊός μάς στέρησε πολλά! Κι ένα από αυτά είναι η χαρά που λάμπει στα μάτια των παιδιών και η εύγλωττη έκφραση «Α, αυτό; Κι εγώ μπορώ να το κάνω!»
Ακριβώς αυτό είναι το ζητούμενο! Άλλωστε ένα τέτοιο εργαστήρι δεν είναι μάθημα και τα παιδιά δεν τα ενδιαφέρει η τέλεια ζωγραφιά. Τα ενδιαφέρει να δουν πώς γίνεται. Είναι σημαντικό να δουν κάποιον την κάνει ζωντανά, μπροστά τους. 

Με τις μικρές τάξεις το πράγμα ήταν απλό. Αν ξέρω να σχεδιάζω έναν κύκλο, ένα τετράγωνο, ένα τρίγωνο και μια γραμμή, μπορώ να σχεδιάσω ό,τι θέλω. Άνθρωπο, ζώο, αντικείμενο.

Με τις τρεις μεγαλύτερες τάξεις μπήκαμε σε βαθιά νερά. «Είναι δύσκολο να φτιάξω μια ιστορία κόμικς;»

Σίγουρα έχει κάποιες δυσκολίες, αλλά ας ξεκινήσουμε απλά για να τις αποφύγουμε. Το κόμικς χρειάζεται ένα σενάριο, ακόμα κι αν είναι το πιο απλό σενάριο του κόσμου.
Ξεκινήσαμε με κάτι πολύ απλό. Η φαντασία των παιδιών μετέτρεψε ένα συνηθισμένο πρωινό ξύπνημα σε ευχάριστη περιπέτεια, που τελείωνε με δεινόσαυρους, διαστημόπλοια και άλλα απροσδόκητα.

 

Εδώ με μία από τις δασκάλες των μεγάλων τάξεων.

Στο τέλος τα περισσότερα παιδιά μού χάρισαν τις ζωγραφιές τους. Κάποια μου είπαν με πολλή σοβαρότητα ότι θα τις κρατήσουν για να τις ολοκληρώσουν. 
Όταν χτύπησε το κουδούνι, τα παιδιά θα έβγαιναν για διάλειμμα κι εγώ μπορούσα να φύγω. Κι επειδή δεν είχαμε ξεκολλημό ούτε αυτά αλλά ούτε κι εγώ, περάσαμε μαζί και το διάλειμμα. 

Ενώ τα παιδιά ζωγράφιζαν ανθρώπους και ζώα,
ο δάσκαλός τους, ο πάτερ Ανδρέας, κρατούσε σημειώσεις.

«Γυναίκα και φως» – Ο επίτιμος εκθέτης

Η οργανωτική επιτροπή της έκθεσης θέλησε να τιμήσει έναν σκιτσογράφο που επί δεκαετίες τώρα με το χιούμορ του, τη γραφίδα του και την τέχνη του στηρίζει ακούραστα τον αγώνα της Γυναίκας. Η αλήθεια είναι ότι η πρόταση δεν έγινε δεκτή στο σύνολό της. Ναι μεν δεν είχε αντίρρηση να λάβει μέρος στην έκθεση (δέχτηκε με πολλή χαρά), αλλά είχε αντίρρηση να είναι «επίτιμος». 
Το καλοκαίρι πέρασε με τον Ηλία Ταμπακέα να δουλεύει ακατάπαυστα πάνω στο σχέδιο που είχε συλλάβει και τον ενέπνεε. «Φωτεινές Γυναίκες». Μια σειρά από πορτρέτα γυναικών που ξεχώρισαν για το έργο τους, την προσφορά τους, το ήθος τους, τις επιλογές τους, το ταλέντο τους, την ομορφιά τους, τη μοίρα τους.

Αναφέρω στην τύχη μερικά ονόματα: Μαρία Κάλλας, Υπατία, Μαρία Κιουρί, μητέρα Τερέζα, Πασιονάρια, Φρίντα Κάλο, Αμέλια Έρχαρτ, Άννα Φρανκ, Γκρέτα Γκάρμπο, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Καλάμιτι Τζέιν, Μελίνα Μερκούρη...

Σύνολο 38 πορτρέτα!

Στη συνέχεια σχεδίασε το πρόμο υλικό της έκθεσης: την αφίσα, την πρόσκληση, το πρόγραμμα και χωρίς σταματημό συνέχισε με τρέιλερ για το YouTube και τα καρτελάκια των έργων.

Το επιχείρημα που κατανίκησε τις αντιρρήσεις του ήταν απλό, λιτό, απέριττο (όπως θα έλεγε και ο ίδιος) και ωμό:

— Ηλία, ή δέχεσαι το «επίτιμος» και εκθέτεις και τα 38 πορτρέτα ή δεν το δέχεσαι και εκθέτεις πέντε έργα όπως όλοι μας.

Πείστηκε!

Ο Ηλίας Ταμπακέας με το σκουτεράκι του μπροστά από ένα μέρος των έργων που φιλοτέχνησε και παρουσίασε στην έκθεση «Γυναίκα και Φως». Ο τοίχος πίσω του και ο τοίχος μπροστά του καλύπτονται επίσης από έργα του.