Αγαπητοί φίλοι,
όσοι παρακολουθείτε τη δουλειά μου, θα ξέρετε την αγάπη μου για τη Θεσσαλονίκη και για το βιβλίο μου «Θεσσαλονίκη-μνημεία, μνήματα και μνήμες», μια ιστορική μελέτη για τις τρεις μεγάλες κοινότητες της παλιάς πολύχρωμης και πολύγλωσσης πόλης: την εβραϊκή, τη μουσουλμανική και τη χριστιανική.
Πρότεινα το βιβλίο σε έναν γνωστό εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης, η πρόταση έγινε δεκτή και υπογράψαμε συμβόλαιο συνεργασίας. Το βιβλίο ήταν σελιδοποιημένο και στημένο. Η επιμέλεια και οι διορθώσεις ανατέθηκαν σε ιστορικό καθηγητή. Μετά από λίγες εβδομάδες ήρθε στα χέρια μου ο φάκελος με τις διορθώσεις. Ξεφύλλισα το δοκίμιο για να πάρω μια πρώτη γεύση. Όταν είδα τη λέξη «αυγά» διορθωμένη σε «αβγά», (στραμπούληγμα που και ο ίδιος ο Τριανταφυλλίδης που το πρότεινε το πήρε πίσω), σκέφτηκα ότι δεν αρχίζουμε καλά. Είχα δίκιο γιατί στη συνέχεια είδα κάποιες προτάσεις σβησμένες με κόκκινη γραμμή και ολόκληρες παραγράφους διαγραμμένες με κόκκινο χι. Όλες βρίσκονταν στην ενότητα για τους Εβραίους και στα τραγικά γεγονότα των ετών 1941-1943.
Αναφέρω μερικές περιπτώσεις:
• Η φράση ότι ο όχλος λεηλάτησε το [κατεστραμμένο] εβραϊκό νεκροταφείο και πήρε τούβλα και μάρμαρα διαγράφτηκε με κόκκινη γραμμή.
• Η παράγραφος που ξεκινάει με το ερώτημα «γιατί στη Θεσσαλονίκη οι απώλειες της εβραϊκής κοινότητας ήταν τόσο μεγάλες συγκριτικά με άλλες ελληνικές πόλεις» διαγράφτηκε με κόκκινο χι.
• Με κόκκινο χι διαγράφτηκε το τμήμα που μιλάει για την Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών, για τις άθλιες κομπίνες των απογραφέων και των μεσεγγυούχων και για το λυσσαλέο πλιατσικολόγημα των σπιτιών και καταστημάτων των εκτοπισμένων Εβραίων.
• Με διπλοτετράδιπλο χι που κόντεψε να τρυπήσει το χαρτί διαγράφτηκε η παράγραφος που καταλήγει ότι «πολλές περιουσίες φτιάχτηκαν από την πυρίκαυστο και τους αποδημούντες». (Αποδημούντες είχε χαρακτηρίσει η κατοχική κυβέρνηση τους δυστυχείς Εβραίους που εκτοπίστηκαν για να θανατωθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πυρίκαυστος ζώνη ονομάστηκε το τμήμα της πόλης που καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1917. Άλλη φοβερή ιστορία αυτή!)
• Ο επιμελητής-διορθωτής-ιστορικός-καθηγητής με τη φόρα που είχε πάρει διέγραψε ακόμα και την πληροφορία ότι κάποιες γερμανικές εταιρείες χρησιμοποίησαν τζάμπα εργατικό δυναμικό από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Φρέναρε μονάχα αφού διέγραψε το όνομα του Γιάννη Μπουτάρη, που επί δημαρχίας του η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε -επιτέλους!- στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας της περιόδου 1940-1945.
Στο σημείο αυτό τελείωσαν οι διαγραφές, αλλά και το επίμαχο κεφάλαιο για την εβραϊκή κοινότητα. Τα υπόλοιπα ήταν αλλαγές του τύπου «αυγά» σε «αβγά» και «κτίρια» σε «κτήρια».
Αυτό δεν ήταν επιμέλεια. Ήταν λογοκρισία! Δεν χρειαζόταν να το ψιλοκοσκινίσω. Σε μία σύντομη συνάντηση με τον εκδότη διέλυσα τη συνεργασία μας, ακυρώσαμε το συμβόλαιο και πήρα το βιβλίο μου πίσω.
«Μου είναι αδύνατον να πιστέψω ότι οι Θεσσαλονικείς έκαναν τέτοια φοβερά πράγματα στους Εβραίους συμπολίτες τους», είπε ο εκδότης.
«Δεν τα έκαναν οι Θεσσαλονικείς γενικώς. Τα έκαναν κάποιοι αχρείοι που επωφελήθηκαν από την τραγική μοίρα των συμπολιτών τους», του απάντησα.
Όταν ερευνούσα, βρέθηκα πολλές φορές μπροστά σε γεγονότα που αγνοούσα, που μου δημιούργησαν έκπληξη, οργή, αγανάκτηση, που τα αντιμετώπισα με δυσπιστία και χρειάστηκε να ανατρέξω σε πάμπολλες πηγές μέχρι να βρω άκρη και να καταλάβω τι γίνεται. Κατέγραψα τα γεγονότα στα οποία με οδήγησε η έρευνα που έκανα, ασχέτως αν μου άρεσαν ή όχι, και τα τεκμηρίωσα με πηγές που αναφέρονται στη βιβλιογραφία, αποφεύγοντας ν’ αναφέρω κρίσεις και προσωπικές απόψεις.
Έτσι, όταν πρότεινα το βιβλίο μου για έκδοση, ήξερα καλά για ποιο πράγμα μιλούσα, με ποιον τρόπο μιλούσα και τι δουλειά είχα κάνει. Ήξερα ακόμα ότι είναι πολλά αυτά που αγνοούμε και πως η άγνοια και η λήθη εξυπηρετούν τις εξουσίες.
Δεν μπορώ παρά να εκτιμήσω τα αποτελέσματα που έχει φέρει η στάση του δήμαρχου Μπουτάρη και που εκφράζεται συνοπτικά με μία φράση από την ομιλία του στην περσινή εκδήλωση μνήμης την Ημέρα Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος: «Ξέρετε ότι ως διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης και, προσωπικά εγώ ως δήμαρχος, δίνουμε έμφαση στα ιστορικά ζητήματα του πρόσφατου παρελθόντος που η πόλη επιμελώς έκρυβε τόσα χρόνια».
Η Θεσσαλονίκη άρχισε να θυμάται το πλούσιο παρελθόν της. Οι νεότεροι άρχισαν να το μαθαίνουν.
Κάποια στιγμή ο εκδότης επανήλθε με ένα τηλεφώνημα για να μου δηλώσει ότι εξακολουθεί να του αρέσει το βιβλίο και για ν’ αφήσει ανοιχτή την προοπτική της έκδοσής του, αν δεχτώ να αφαιρεθούν οι επίμαχες παράγραφοι.
«Τι να αφαιρεθούν; Εδώ έχουν εμπλουτιστεί!»
Ποιο θα είναι το μέλλον του βιβλίου μου δεν το γνωρίζω, αλλά δεν ανησυχώ. «Κάθε βιβλίο έχει το αστέρι του», όπως λέει μια αγαπητή μου συγγραφέας.
Ένα άρθρο μου όμως για την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης δημοσιεύτηκε πρόσφατα στη Huffington Post και μπορείτε να το διαβάσετε.
Υ.Γ. Το βιβλίο περιλαμβάνει πολλές φωτογραφίες της παλιάς Θεσσαλονίκης. Όταν άρχισα να κάνω επαφές με τα αρχεία που τις διέθεταν για να πάρω την άδεια χρήσης τους, είχα διάφορες ευχάριστες εκπλήξεις. Οι υπεύθυνοι με μεγάλη προθυμία μου παραχώρησαν ηλεκτρονικά αρχεία σε υψηλή ανάλυση και με πολλή ζεστασιά μου έδιναν συγχαρητήρια και με ενθάρρυναν την προσπάθειά μου να γράψω ένα βιβλίο για την πόλη τους. Το Άσυλο του Παιδιού, η Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ο Ευάγγελος Χεκίμογλου, ο Γιάννης Μισετζής, ο Μανώλης Ρωξάνας, ο Γιώργος Μ. Γρούτας μου εμπιστεύτηκαν τις φωτογραφίες που τους ζήτησα. Αναφέρονται όλοι στις πηγές των εικόνων, αλλά θέλω να τους ευχαριστώ θερμά και μέσα από αυτό το κείμενο. Ξεχωριστά θέλω να ευχαριστήσω τον δήμο και το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης για τη γενναιόδωρη προσφορά τους (πλήθος φωτογραφιών!) και τον συλλέκτη Μάνο Μαλαμίδη που εκτός από την πρόσβαση στο αρχείο του είναι πάντα πρόθυμος να μου δώσει τη γνώμη του και τις γνώσεις του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου