Δεν είναι η πρώτη φορά που ξεκινάω κάποιο ταξίδι έχοντας για οδηγό τη λογοτεχνία. Για το ταξίδι μου στην Κοζάνη οδηγός μου ήταν ο Σταμ. Σταμ. και το χρονογράφημά του για τους Κοζανίτες.
Για όσους δεν τον γνωρίζουν -και είναι πολλοί- ο Σταμάτης Σταματίου ήταν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Οξυδερκής, ανοιχτόμυαλος, παρατηρητικός, με λεπτό και πηγαίο χιούμορ, εντιμότητα και καλοσύνη. Είχε τη δημοσιογραφική ιδιότητα που τίμησε ως συντάκτης, χρονογράφος, ευθυμογράφος και σκιτσογράφος σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά «Διάπλασις των Παίδων», «Έθνος», «Πατρίς», «Μπουκέτο», «Πρωία», «Έδεσσα» και ως συντάκτης και αργότερα διευθυντής της εφημερίδας «Ακρόπολις». Υπέγραφε με τα αρχικά του ονόματός του: Σταμ. Σταμ. Φοίτησε στη νομική σχολή και αργότερα χρημάτισε έπαρχος στο Σιδηρόκαστρο, γενικός διοικητής Ιωαννίνων και νομάρχης στην Κοζάνη, στη Φλώρινα, στην Πέλλα, στη Δράμα, στο Ρέθυμνο, στο Καστελλόριζο.
 |
| Σταμ. Σταμ. |
Κατέχοντας διοικητικές θέσεις βοήθησε τους πρόσφυγες της Μικρασίας και του Πόντου να βάλουν τα θεμέλια της νέας ζωής τους στις καινούργιες πατρίδες, να χτίσουν τα σπίτια τους και είχε προσωπική επικοινωνία κι επαφή μαζί τους. Υπηρέτησε ως στρατιώτης στον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο και ως δεκανέας στον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο. Το 1940, στο Ελληνοϊταλικό πόλεμο, έστελνε ανταποκρίσεις από το Πόγραδετς.
Για την προσφορά του τιμήθηκε από την ελληνική και τη γαλλική κυβέρνηση.
Πέθανε στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1946 σε ηλικία 60 χρόνων.
Ο Σταμ. Σταμ. ήταν δεινός σκιτσογράφος και εικονογραφούσε ο ίδιος τα χρονογραφήματά του απαθανατίζοντας χαρακτήρες όπως ευζωνάκια, ορεσίβιους βλάχους, χωροφύλακες, παπάδες, αγάδες... Μέσα από τα ευθυμογραφήματά του έδωσε εικόνες μιας Ελλάδας που ακόμα δεν είχε διαμορφώσει τα τωρινά της σύνορα και, παρ’ όλο που κατείχε διοικητικές θέσεις, δεν δίστασε καθόλου να καταγράψει τον αρπακολλισμό του ελληνικού κράτους, την αμορφωσιά των οργάνων της εξουσίας, τη στενοκεφαλιά των δασκάλων, την αδιαφορία των κρατικών λειτουργών, τον σουσουδισμό της αστικής τάξης και άλλα πολλά.
Στο ευθυμογράφημα με τίτλο «Οι Κοζανίτες και τα σκόρδα» δίνει πολλές πληροφορίες για την Κοζάνη, τα κιχιά, τα λειψάνικα μαντίλια και για τους Κοζανίτες κιρατζήδες, τους αγωγιάτες που μετέφεραν διάφορα αγαθά στην Κεντρική Ευρώπη. Και δεν παραλείπει να αναφέρει ότι κάποτε το ελληνικό δημόσιο είχε διορίσει στην Κοζάνη... λιμενάρχη!
Από τον Σταμ. Σταμ. γνώρισα τα κιχιά, πολύ πριν γίνουν σειρμός και τοποθετηθούν στα ψυγεία των σουπερμάρκετ. Αναρωτιόμουν αν θα είχα ποτέ την ευκαιρία να δοκιμάσω ένα λαχταριστό, σπιτικό, κοζανίτικο κιχί, σαν κι αυτό που κρατάει η Κοζανίτισσα στην αφίσα της 1ης Γιορτής Πολυγλωσσίας.
Στην Κοζάνη έμαθα ότι επειδή τα μεγάλα, πολύχρωμα, μεταξωτά λειψάνικα μαντίλια φθείρονταν από τη χρήση και άνοιγε το ύφασμα, οι γυναίκες προτιμούσαν αντί να τα φορούν, να τα χρησιμοποιούν για διακοσμητικά καλύμματα επίπλων (σεμέν, τραπεζομάντιλα κ.λπ.).
Έψαξα να βρω τις χαρακτηριστικές καπνοδόχους των παλιών κοζανίτικων σπιτιών, που είχα δει στο σκίτσο του Σταμ. Σταμ. Βρέθηκα μπροστά στην πικρή πραγματικότητα. Από τα παλιά σπίτια της πόλης έχουν μείνει ελάχιστα κι αυτά μετριούνται στα δάχτυλα.
Η αλήθεια είναι πως το ταξίδι μου είχε σκοπό τη συμμετοχή μου στην 1η Γιορτή Πολυγλωσσίας που οργανώθηκε στην Κοζάνη και όλος ο χρόνος που είχα στη διάθεσή μου αφιερώθηκε σ’ αυτόν τον σκοπό. Μετατόπισα την περιήγησή μου στην πόλη και την επίσκεψη στα μουσεία για το επόμενο ταξίδι, που περιμένω ανυπόμονα.
Η Γιορτή στάθηκε αφορμή να γνωρίσω μια άλλη Κοζάνη, πολύγλωσση, ποικιλόμορφη, ποικιλόγλωσση, με γλωσσικά ιδιώματα και διαλέκτους από τον Πόντο, την Προύσσα, την Καππαδοκία. Με Θρακιώτες, Βλάχους, Σαρακατσάνους, με πρόσφυγες δεύτερης γενιάς που έχοντας το μεράκι των παλιών στήνουν γλέντι μ’ ένα μπουζούκι και μ’ ένα τουμπερλέκι και που χορεύουν στη βροχή κρατώντας ομπρέλες.
Χάρη στη Γιορτή Πολυγλωσσίας γνώρισα μια Κοζάνη φιλόξενη. Αυτό, βέβαια, δεν είναι κάτι καινούργιο. Η φιλοξενία στη Μακεδονία είναι παραδοσιακή και αρχοντική. Γνώρισα μια Κοζάνη που ψάχνει τρόπους να γίνει ακόμα πιο φιλόξενη και ανοιχτή στους γείτονες. Όπως αγκάλιασε τους πρόσφυγες των παλιών χρόνων, έτσι αγκάλιασε τα κύματα των ξένων που ήρθαν από το ’90 και τους παλινοστούντες από τον Πόντο κι έτσι αγκαλιάζει τους φοιτητές που ήρθαν φέτος από το Ιράκ, τη Συρία, την Αίγυπτο, την Ινδία και σπουδάζουν στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Η Κοζάνη όχι μόνον επιθυμεί να είναι διαπολιτισμική, αλλά ψάχνει τους αποτελεσματικούς τρόπους γι’ αυτό. Και το εντυπωσιακό είναι πως σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν άνθρωποι κάθε ηλικίας.
Χάρη στην ακούραστη και οραματίστρια Φάνη Φτάκα, που υπηρετεί άξια τον πολιτισμό ως αντιδήμαρχος στον δήμο Κοζάνης οργανώθηκε με μεγάλη επιτυχία η 1η Γιορτή Πολυγλωσσίας. Επιστημονική υπεύθυνη της Γιορτής η Αργυρώ Μουμτζίδου, γνωστή και αγαπητή από τις τρεις επιτυχημένες Γιορτές Πολυγλωσσίας της Θεσσαλονίκης.
 |
| Η Αργυρώ Μουμτζίδου, επιστημονική υπεύθυνη των Γιορτών Πολυγλωσσίας και η Φάνη Φτάκα, αντιδήμαρχος πολιτισμού Κοζάνης και συντονίστρια του προγράμματος με μία εκπρόσωπο των Βλάχων της Σαμαρίνας. |
Για τρεις μέρες ανταμώσαμε άνθρωποι από διάφορες κοινότητες και πατρίδες, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, διαδρομές και βιώματα, ενωθήκαμε μέσα από πολυγλωσσικά βιωματικά εργαστήρια, διαπολιτισμικά σεμινάρια, παραδοσιακά παιχνίδια και παραμύθια, θεατρικές παραστάσεις, γλωσσικά ακούσματα απ’ όλον τον κόσμο, χορούς, μουσικές και γεύσεις, και η διαφορετικότητά μας έγινε το κοινό σημείο αναφοράς μας.
Αν αυτή η χαρούμενη γιορτή-εκεχειρία καλλιέργησε την επιθυμία όχι απλώς να συνυπάρξουμε ειρηνικά, αλλά να γνωρίσουμε καλύτερα ο ένας τα βιώματα και τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά του άλλου, τότε είμαστε ένα βήμα πιο κοντά σ’ αυτό που επιζητούμε. Τον πολιτισμό της ενσυναίσθησης.
 |
| Η ποντιακή αντιπροσωπεία. |
 |
| Μέλη της αρμένικης και ουκρανικής κοινότητας Θεσσαλονίκης. |
«Η ενσυναίσθηση δεν είναι ηθική επιλογή. Είναι επιταγή του εγκεφάλου στην προσπάθεια ν’ αναπτύξει το νευρικό του σύστημα. Στη βιολογία έχουμε καταλάβει πια ότι όταν δημιουργήθηκαν τα έμβια συστήματα, το πρώτο πράγμα που άρχισαν να αντιλαμβάνονται είναι ο εαυτός τους και το δεύτερο ο απέναντι ως προβολή μέσα στον εαυτό τους. Υπάρχουν κάποια νεύρα στο νευρικό μας σύστημα που ενεργοποιούνται όταν βλέπουμε να συμπεριφέρεται ο απέναντί μας με κάποιον τρόπο. Ανατριχιάζουμε, θυμώνουμε, έχουμε ναυτία όταν μας διηγείται μια κατάσταση που έχει περάσει στη θάλασσα... Δεν είναι τυχαίο, γιατί ο άνθρωπος έχει την τάση ν’ αγκαλιάζει αυτό που είναι έξω από αυτόν».
 |
| Στην πρώτη φωτογραφία η Αργυρώ Μουμτζίδου με τη Φάνη Φτάκα και στη δεύτερη με την Τέτη Σώλου |
Πίσω από κάθε μεγάλη επιτυχία υπάρχει υψηλό όραμα, ευτυχείς συναντήσεις, άριστες συνεργασίες και αμέτρητες ώρες επίπονης εργασίας.
Η Φάνη Φτάκα διέβλεψε τη μεγάλη αναγκαιότητα για τον δήμο να προβάλλει τις πολλές γλώσσες, διαλέκτους και γλωσσικά ιδιώματα του τόπου. Οραματίστηκε να δημιουργήσει δράσεις ανάδειξής τους και να βρει τρόπους ώστε να έρθουν πιο κοντά οι εκπρόσωποι αυτών των γλωσσών στο πλαίσιο μιας διαπολιτισμικής διαδικασίας. Η γνωριμία της με την Αργυρώ Μουμτζίδου ήταν μια ευτυχής και καθοριστική συνάντηση. Η Φάνη Φτάκα ως αντιδήμαρχος πολιτισμού και πρόεδρος του Οργανισμού Αθλητισμού Πολιτισμού και Νεολαίας του δήμου Κοζάνης οργάνωσε ένα πολύωρο σεμινάριο επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.
Η Αργυρώ Μουμτζίδου από τον Οκτώβριο του 2014 ανέλαβε το σεμινάριο επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για την αφύπνιση στις γλώσσες και τους πολιτισμούς. Προκλήθηκαν συνεργασίες μεταξύ ανθρώπων, κοινοτήτων και σχολείων. Διοργανώθηκαν τρία Καφέ Πολυγλωσσίας με ποικίλες δράσεις, παιχνίδια και καινοτομίες.
 |
| Φωτογραφίες από το 2ο και 3ο Καφέ Πολυγλωσσίας στην Κοζάνη. |
Στα Καφέ πήραν μέρος άνθρωποι όλων των ηλικιών, Έλληνες και μετανάστες διαφόρων εθνοτήτων, παιδιά μεταναστών και προσφύγων, ξένοι φοιτητές του ΤΕΙ και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και οι φοιτητές του προγράμματος Erasmus.
Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά!
 |
| Η Φάνη Φτάκα στο βήμα το Κοβεντάρειου προλογίζει τις εργασίες της στρογγυλής τράπεζας. |
Η Φάνη Φτάκα, προλογίζοντας τη στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Διαπολιτισμική εκπαίδευση και κοινωνία των πολιτών: Μία ουτοπία ή μία διαδικασία;» που έγινε στο Κοβεντάρειο είπε:
«Οι ξένοι φοιτητές του ΤΕΙ για πρώτη φορά αισθάνθηκαν ότι τους αγκαλιάζει το ΤΕΙ και η τοπική κοινότητα. Στο πρώτο Καφέ Πολυγλωσσίας που οργανώθηκε στην Κοζάνη δεν ήθελαν να μιλήσουν γιατί αισθάνονταν δύσκολα, δεν ένιωθαν εξοικειωμένοι με το περιβάλλον και δεν ήθελαν να προβληθούν δημόσια. Στο τρίτο Καφέ Πολυγλωσσίας βγήκαν στην πίστα του αναψυκτηρίου του Αγίου Δημητρίου και μίλησαν. Μάλιστα, κάνουν πολύ συχνές επισκέψεις στο γραφείο των δύο καθηγητριών που παρακολούθησαν το σεμινάριο, της κυρίας Ταβουλτζίδου και της κυρίας Αλτίνη, βασικές συνεργάτιδες του Οργανισμού, αισθάνονται σαν μια οικογένεια και φτάνουν σε σημείο να συζητούν και άλλα ζητήματα».
 |
| Η Αγάπη Αλτίνη και η Σταυρούλα Ταβουλτζίδου με την Άννα από την Ινδία και τη Σαράπ από το Ιράκ, φοιτήτριες στα ΤΕΙ Κοζάνης. |
Περνώντας μέσα από αυτές τις εξελικτικές διαδικασίες η 1η Γιορτή Πολυγλωσσίας Κοζάνης είναι ο πρώτος και πολύ σημαντικός σταθμός του ταξιδιού που ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2014. Η επιτυχία της οφείλεται στη συστηματική προετοιμασία επί σειρά μηνών, στη συνανθρωπία και στην αλληλεπίδραση.
Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή και πολλή χαρά που συμμετείχα στη Γιορτή και που συνέδεσα το όνομά μου μαζί της σχεδιάζοντας την αφίσα, που θεωρώ μια από τις καλύτερες δουλειές μου, και κάνοντας παρουσίαση στο Κοβεντάρειο.
Ο Χρήστος Κεβρεκίδης, νηπιαγωγός και γνώστης της γραφιστικής, ένας από τους ομιλητές της στρογγυλής τράπεζας, ξεκίνησε την εισήγησή του μιλώντας για την αφίσα της 1ης Γιορτής Πολυγλωσσίας Κοζάνης και λέγοντας ότι τη θεωρεί μια από τις πιο καλόγουστες και έξυπνες αφίσες που διαβάζεται σε δύο επίπεδα. Μίλησε για την κοπέλα της αφίσας που είναι ντυμένη με την παραδοσιακή φορεσιά της Κοζάνης και εστίασε σε αυτό που κρατάει στο κεφάλι της, λέγοντας ότι δεν είναι απλώς μία πίτα, αλλά ένα κιχί. Πέρα από τη γευστική του απόλαυση το κιχί έχει κι ένα παιδαγωγικό μήνυμα. Η σπείρα που από το κέντρο της αναπτύσσεται προς τα έξω δείχνει τη γνωστική πορεία του ανθρώπου και την κατάκτηση της γνώσης.
 |
| Η Τέτη Σώλου στην παρουσίασή της «Επάγγελμα Σκιτσογράφος» στο Κοβεντάρειο |
 |
| Χρήστος Κεβρεκίδης και Ευγενία Νιάκα, σχολικοί σύμβουλοι και εισηγητές της στρογγυλής τράπεζας. |
Η στρογγυλή τράπεζα κατέδειξε την ανάγκη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αλλά και της επιμόρφωσης και της αφύπνισης όλων των εκπαιδευτικών, ώστε να οικοδομηθούν καινοτομίες και νέες προσεγγίσεις της ανθρώπινης πολυπλοκότητας. Και οπωσδήποτε η διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν περιορίζεται μέσα στην τάξη.
 |
| Η Αργυρώ Μουμουμτζίδου δεξιά, στο βήμα του Κοβεντάρειου, και στην έδρα τρεις εισηγητές: Ευγενία Νιάκα, Ζωή Μήλιου και Γιάννης Παπαδέλης. |
Τη στρογγυλή τράπεζα ακολούθησε συζήτηση και κατάθεση απόψεων. Ξεχώρισαν οι εξομολογητικές τοποθετήσεις των καθηγητριών των ΤΕΙ Σταυρούλας Ταβουλτζίδου και Αγάπης Αλτίνη. Αγκάλιασαν με αγάπη τους διεθνείς φοιτητές Erasmus και ξένους φοιτητές που προέρχονται από το Ιράκ, Συρία, Ινδία, Αίγυπτο, Ινδία και βοήθησαν την εξοικείωση και την επικοινωνία τους με την τοπική κοινωνία καλλιεργώντας κλίμα εμπιστοσύνης και αγάπης.
 |
| Σταυρούλα Ταβουλτζίδου |
 |
| Τέτη Σώλου και Φάνη Φτάκα. |
Το τελευταίο μέρος της 1ης Γιορτής Πολυγλωσσίας Κοζάνης ξεκίνησε με χαιρετισμούς από τις προξένους της Αυστρίας, Fyrom και Σερβίας και συνεχίστηκε με μια πανδαισία από μουσικές, τραγούδια και χορούς που κράτησαν μέχρι το βράδυ.
Μουσικές, τραγούδια χοροί, αλλά και άφθονοι μεζέδες. Πρασόπιτες, γαλατόπιτες, σπανακόπιτες, κρεμμυδόπιτες, τυρόπιτες, κεφτέδες με κρεμμύδι, κρεμμυδοκεφτέδες, πατατοκεφτέδες, γιαπράκια, ψάρι με ρύζι, πρασοτηγανιές, πιτλίδες, λάχανο με χοιρινό, κόκορας με πέτουρα, κοτόπουλο με κρεμμύδια και πέτουρα, σπανάκι με αυγά, τυρολάβασο, κοφτάδες, πισία με τυρί ή με πατάτα, ψωμί κεντημένο, ωτία, ραβανί, ρυζόγαλο, τζεμ πιλάφ και μαζί κόκκινο ή άσπρο κρασί και τσίπουρο κατακίτρινο από τον κρόκο.
Θα ήθελα να δοκιμάσω απ’ όλα ή τουλάχιστον απ’ όσα περισσότερα μπορούσα. Επειδή όμως είχα πολύωρο ταξίδι μπροστά μου, περιορίστηκα σε τζεμ πιλάφ, ένα γλυκό με ρύζι, φιδέ, ζάχαρη και κανέλα που το φτιάχνουν όταν γεννιέται παιδί.
Βέβαια, θα μπορούσα να φάω ραβανί που είναι από τα αγαπημένα μου γλυκά ή ρυζόγαλο που δεν το περιφρονώ καθόλου. Επειδή όμως τρελαίνομαι για συμβολισμούς, προτίμησα να φάω τζεμ πιλάφ, γιατί πιστεύω ότι ένας νέος θεσμός γεννήθηκε στην Κοζάνη.
Η Γιορτή Πολυγλωσσίας!
© Τέτη Σώλου, Ιούνιος 2015
Σκιτσογράφος-Συγγραφέας
Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο σε μορφή pdf. Περιέχει πάρα πολλές φωτογραφίες από την 1η Γιορτή Πολυγλωσσίας Κοζάνης και κατατοπιστικές λεζάντες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου