Παλιά Θεσσαλονίκη-Μνημεία, μνήματα και μνήμες

Το ξεκίνημα του βιβλίου

Ξεφυλλίζοντας κάποιο παλιό λογοτεχνικό περιοδικό συνάντησα ένα μικρό και μάλλον άγνωστο κείμενο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, που έγραψε η μεγάλη διηγηματογράφος τον Οκτώβριο του 1905 κατά τη σύντομη παραμονή της στη Θεσσαλονίκη. Το κείμενο μού έκανε βαθύτατη εντύπωση. Ανήμερα της μεγάλης γιορτής του Αγίου Δημητρίου του 2011, το έστειλα σε φίλους που αγαπούν τη λογοτεχνία και τη Θεσσαλονίκη μαζί με την ευχή να σωθεί ο τόπος από «όλους τους όφεις, οι οποίοι περισφίγγουν τα ιερά εδάφη».

Αυτή η κάπως περίεργη ευχετήρια κάρτα στάθηκε το ξεκίνημα αυτού του βιβλίου για την πολύχρωμη, πολύγλωσση και πανέμορφη Θεσσαλονίκη των πολλών κοινοτήτων.

Η εισαγωγή

ΚΛΙΚ

Τα θέματα του βιβλίου

Πρόκειται για σπονδυλωτή ιστορική μελέτη, χωρισμένη σε ανεξάρτητα κεφάλαια, που αφορά σε χώρους (π.χ. τα εξαφανισμένα νεκροταφεία), μνημεία (πχ. τα ψωμιά της Ροτόντας, ο Άγιος Δημήτριος της παραλίας), κτίρια (π.χ. το Διοικητήριο και τ' αυγά του Ποζέλι), σε ιστορίες ανθρώπων (π.χ. απαγωγές κοριτσιών με απρόβλεπτα αποτελέσματα) και γεγονότα που δοκίμασαν τις τρεις μεγάλες κοινότητες (σεισμοί, πυρκαγιές, εκτοπίσεις). Δίνει πληροφορίες που είναι ελάχιστα γνωστές και παρουσιάζει τη ζωή της πόλης μέσα από αποκόμματα εφημερίδων της εποχής, φωτογραφίες, σκίτσα, χρονογραφήματα, ταχυδρομικά δελτάρια και χάρτες.

Κύριος χρονικός άξονας είναι η περίοδος του εκσυγχρονισμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Αναπόφευκτα γίνεται εκτενής αναφορά στα γεγονότα του 1917 και του 1943 που άλλαξαν τη μορφή της πόλης.
Για μια πρόγευση παραθέτω τρία αποσπάσματα από το βιβλίο:

♦ Η καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου

♦ Το «ανίερο άγος» 
♦ Ο τουρμπές του Μουσά μπαμπά

Περίπατοι στη Θεσσαλονίκη
Μάιος 2008
Κάποια εποχή τη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη την έκανα με την ευκολία Κολιάτσου-Παγκράτι. Μερικές εικόνες και εντυπώσεις ενός τέτοιου ταξιδιού, όταν ακόμα δεν είχα ιδέα ότι θα έγραφα βιβλίο για την πόλη που τόσο αγαπώ.

ΚΛΙΚ

Μάιος 2012

Όταν τελείωνα το βιβλίο, πήγα στη Θεσσαλονίκη. Ήθελα να επισκεφθώ κάποια μέρη που έχουν ιδιαίτερη θέση στο βιβλίο, να μιλήσω με κάποιους παλιούς, να βγάλω φωτογραφίες και με αφορμή αυτά να βρεθώ ξανά στην αγαπημένη μου Θεσσαλονίκη. Έτσι κι έγινε. Όμως, αυτή τη φορά δεν περπατούσα μόνο στην πόλη που ήξερα, αλλά και στην πόλη που γνώρισα μελετώντας. Στην παλιά πόλη που ανασαίνει στο παρασκήνιο της σύγχρονης μεγαλούπολης.

ΚΛΙΚ

Test drive

Όταν τελείωσε πια το βιβλίο, το εκτύπωσα, το έδεσα με σπιράλ και το έστειλα σε κάποιους φίλους, φιλαναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες και εκπαιδευτικούς να το διαβάσουν. Είχε έρθει η ώρα της δοκιμής.
Η κριτική τους ήταν πολύτιμη. «Είναι ευκολοδιάβαστο, είναι καλά δομημένο...» Το ίδιο και οι ευγενικές υποδείξεις τους, «Αν μου επιτρέπετε μια παρατήρηση...».
Οι φίλοι τα είπαν με τον δικό τους τρόπο. ΚΛΙΚ
Στο θέμα της ιστορικής τεκμηρίωσης μια συγγραφέας, που είχε περάσει μια άσχημη περιπέτεια λόγω των κριτικών σ' ένα ιστορικό βιβλίο της, ωσότου αποδείξει τα γραφόμενά της με πηγές, ήταν κατηγορηματική. «Πρέπει να τεκμηριώνεις το κάθε τι αναφερόμενη σε έγκυρη πηγή. Το έχεις κάνει;», «Μάλιστα», «Απόδειξέ το». Και με πέρασε από εξετάσεις.

Το βιβλίο συνοδεύεται από γλωσσάρι, παραπομπές και τρεις σελίδες βιβλιογραφία. Το κάθε κεφάλαιο έχει ερευνηθεί προς πολλές κατευθύνσεις, όσες τουλάχιστον μπορούσα να σκεφτώ. Δεν αποκλείω το ενδεχόμενο λάθους, όπως και την περίπτωση σύγκρουσης των πηγών.